انواع بیوفیدبک

بیوفیدبک انواع مختلفی دارد که بسته به هدف آن که بهبود یا ارتقای کدام عملکرد در بدن است، از نوع خاصی از بیوفیدبک برای ثبت اطلاعات بدن استفاده می شود. این درمانگر انتخاب می کند که از کدام نوع بیوفیدبک استفاده کند زیرا متناسب با هدف درمان و وضعیت فرد است.

انواع بیوفیدبک شامل:

1. نوروفیدبک (تغییر امواج مغزی EEG BFB):

در این نوع بیوفیدبک، هدف تغییر و اصلاح الگوهای امواج مغزی است. الکترودها بر روی سطح سر قرار می گیرند و فعالیت الکتریکی مغز (EEG) را ثبت می کنند. سپس دستگاه بیوفیدبک به فرد بازخورد می دهد. این نوع بیوفیدبک به افراد می آموزد که چگونه امواج مغزی را تغییر دهند، و ممکن است برای ریلکسیشن یا هشیارسازی مورد استفاده قرار گیرد.

2. الکترومایوگرافی (نوار عضله EMG BFB):

در این نوع بیوفیدبک، فعالیت الکتریکی عضلات ثبت می شود. الکترودها روی پوست در نزدیکی عضلات قرار می گیرند و سیگنال ها به فرد بازخورد داده می شود. این بازخورد ممکن است به وسیله ویدئو، صوت، یا نور ارائه شود. با این نوع بیوفیدبک، افراد یاد می گیرند که چگونه عضلات را در حالت نرمال نگه دارند.

3. تغییرات نرخ قلب (HRV BFB):

در این نوع بیوفیدبک، تغییرات نرخ ضربان قلب ثبت می شود. الکترودها بر روی قفسه سینه، لاله گوش یا انگشتان یا مچ دست قرار می گیرند. این نوع بیوفیدبک باعث ایجاد هماهنگی بین سیستم قلبی و عروقی و سایر سیستم های فیزیولوژیک بدن می شود. از آن به منظور بهبود برخی اختلالات مثل فشار خون بالا، اختلال استرس پس از آسیب روانی (PTSD)، فیبرومیالژیا، درد عضلانی مزمن، بی خوابی و … استفاده می شود.

4. بیوفیدبک تنفس (Respiration BFB):

در این نوع بیوفیدبک، الگوی تنفسی و نرخ تنفسی ثبت می شود. الکترودها در اینجا دور سینه و شکم قرار می گیرند. افراد یاد می گیرند که چگونه با استفاده از عضلات شکم تنفس را به صورت ریتمیک و عمیق تر انجام دهند (تنفس دیافراگمی). این نوع بیوفیدبک به افراد کمک می کند تا برخی از اختلالات فیزیولوژیکی و روانی را بهبود ببخشند.

5. بیوفیدبک دما (Temperature BFB):

در این نوع بیوفیدبک، تلاش می شود تا به حالت فیزیولوژیکی دمای بدن دست یابیم. الکترودها روی انگشتان دست یا پا قرار می گیرند. افراد به مرور زمان یاد می گیرند که چگونه دمای بدن خود را تا حدی کنترل کنند و برخی از اختلالات فیزیکی خود را کنترل نمایند. این نوع بیوفیدبک ممکن است به عنوان درمان اضطراب، درد مزمن، هایپرهیدروزیس و استرس مورد استفاده قرار گیرد.

6. بیوفیدبک سرعت هدایت پوست (SC) یا بیوفیدبک فعالیت الکتریکی پوست (EDA) یا تعریق پوست:

در این روش، الکترودها به انگشتان دست یا پا متصل می شوند و میزان هدایت پوست (SC) یا فعالیت الکتریکی پوست (EDA) را ثبت می کنند. بعد از اندازه گیری آن یک دیدگاهی در خصوص وضعیت سیستم اعصاب خودمختار فرد به ما داده می شود. برای درمان اضطراب، درد های مزمن، هایپرهیدروزیس و استرس مورد استفاده قرار می گیرد.

مراحل درمان بیوفیدبک تراپی

در جلسات بیوفیدبک تراپی، الکترودها به مناطق مختلف بدن متصل می شوند، بسته به پارامترهای فیزیولوژیکی که قرار است ثبت شوند. این الکترودها اطلاعات مرتبط با فعالیت های غیرارادی بدن را ثبت می کنند. سپس سیگنال هایی که توسط الکترودها ثبت شده اند به یک دستگاه ارسال می شود.

این دستگاه، با توجه به سیگنال های دریافتی، یک فیدبک به صورت صوتی، تصویری یا ویدئویی روی یک مانیتور ارائه می دهد. این سیگنال ها می توانند مربوط به نرخ ضربان قلب، نرخ تنفس، فشار خون، دما، فعالیت امواج مغزی یا فعالیت عضلات باشند.

زمانی که افراد برای مدت طولانی زمان تحت شرایط مختلف قرار دارند یا دارای اختلالات یا بیماری های خاصی هستند (مانند استرس مزمن)، عملکردهای غیرارادی بدن تغییر می کند. این تغییرات ممکن است شامل افزایش یا کاهش نرخ ضربان قلب، انقباض عضلات بیشتر یا کمتر، افزایش یا کاهش فشار خون، تنفس سریع تر یا کندتر، و یا تغییر در الگوهای امواج مغزی باشد.

با استفاده از تکنیک بیوفیدبک، افراد می توانند این تغییرات را در حین وقوع به وسیله فیدبک های فوری ببینند. بنابراین، آن ها می توانند تلاش کنند تا این سیگنال ها را به حالت نرمال بازگردانند. این حلقه فیدبک به افراد کمک می کند تا بر روی تنظیم و کنترل پارامترهای فیزیولوژیکی تمرکز کنند.

به عنوان مثال، آنها می توانند تلاش کنند تا عضلات خاصی را (مثلا عضلات پیشانی) ریلکس کنند و در نتیجه درد (مانند سردرد ناشی از تنش) را کاهش دهند.

بعد از تنظیم و به حالت نرمال رساندن این پارامترها با توجه به اطلاعاتی که از فیدبک ها به دست آمده، افراد تمرین می کنند تا این وضعیت نرمال را حفظ کنند. به عبارت دیگر، آن ها سعی می کنند به یاد بیاورند که وقتی وضعیت به حالت نرمال تغییر کرده است، چه افکار و احساساتی داشته اند و سپس تلاش می کنند این افکار و احساسات را برای حفظ وضعیت نرمال به صورت عامدانه تجربه کنند.

جلسات بیوفیدبک به عنوان یک بازی اجرا می شوند، بنابراین فرآیند یادگیری چگونگی تنظیم و کنترل پارامترهای فیزیولوژیکی جذاب و مؤثر خواهد بود.

هر جلسه درمان معمولا به مدت 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. بعد از حدود 10 جلسه، بسیاری از افراد شروع به تجربه تاثیرات بیوفیدبک می کنند. البته در برخی از اختلالات مانند فشار خون بالا و ADHD ممکن است بیش از 20 جلسه زمان ببرد تا بهبود مشاهده شود.

اگر یک دوره ی آموزش بیوفیدبک با موفقیت به پایان برسد، افراد یاد می گیرند تا پارامترهای فیزیولوژیک مورد نظر خود را حتی زمانی که به دستگاه بیوفیدبک وصل نیستند، کنترل کنند.

بیوفیدبک تراپی چه زمانی انجام می شود؟

بیوفیدبک تراپی در طیف وسیعی از برنامه ها و شرایط مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از موارد معمول شامل موارد زیر می شوند:

1- درمان سردردهای تنشی، میگرن و سایر دردها

2- کنترل فشار خون بالا یا پایین

3- کاهش اختلالات گوارشی مانند سندروم روده تحریک پذیر

4- کمک به بیماران برای کنترل واکنش های جسمی در مقابل استرس یا اضطراب

5- بازخورد دستگاه ثبت تحرک عضلات (EED)

بیوفیدبک به طور کلی برای مدیریت استرس و همچنین کاهش علائم استرس زا برای بیماری ها مفید است. به طور مثال روان پزشکان ممکن است از بیوفیدبک برای کمک به بیماران برای کنترل پاسخ گویی به استرس بهره ببرند.

استرس مزمن می تواند اثرات منفی گسترده ای مانند کاهش ایمنی، بیماری های قلبی، افسردگی، مشکلات گوارشی و اختلالات خواب را به همراه داشته باشد. با یادگیری چگونگی مدیریت واکنش های ناشی از استرس، می توان اثرات آسیب زا جسمی و روانی ناشی از استرس را در بیماران کاهش داد